Al in 1924 werden Joodse toeristen blijkbaar al geweerd uit ‘Judenreine’ Duitse badplaatsen. In Noordwijk was dat bepaald niet het geval, zo valt af te leiden uit bovenstaande ingezonden brief. Maar er was in Noordwijk in die tijd weinig ‘koosjer’ voedsel te halen voor in ieder geval religieuze Joden, die zich voedden in overeenstemming met de ‘kasjroet’: het systeem van spijswetten in het Jodendom. Dit bepaalt of eten wel of niet koosjer is. Eten dat niet in overeenstemming is met de ‘kasjroet’, wordt ‘trefah’ genoemd.

Of het na deze ingezonden brief beter ging in Noordwijk, weet ik niet. Feit is dat er misschien wel veel Joodse toeristen naar Noordwijk kwamen, maar de autochtone Joodse gemeente in Noordwijk is altijd klein gebleven. Lees het aardige boekje “Sjoel in het Paterhuis, de Joodse inwoners van Noordwijk” van de hand van Dorine Holman, Willem Baalbergen en Wim van der Lee, dat ongetwijfeld nog wel te koop is bij – bijvoorbeeld – antiquariaat Moby Dick.