Dit aquarel – Zicht op Noordwijk Binnen – is van de hand van de Duitse schilder Martin Theuerjahr. Het dateert van 1939. Ik verkeerde aanvankelijk in de veronderstelling dat het geschilderd was, ergens vanaf het duin aan de Koepelweg, maar ik vergiste me. Theuerjahr bevond zich aan de Prins Hendrikweg, meer in het bijzonder in de Villa Eldorado, op de hoek van Prins Hendrikweg en Dobbelmannduin, het huis van Martha Stange. Hoe hij daar kwam? En wie was Martha Stange (1896-1980)?
Martha Stange werd in 1898 geboren in Oberottendorf in Duitsland, doorliep daar de Volksschule en kwam daarna bij een lokale boer in betrekking als dienstmeisje, wat in die tijd op die plek eigenlijk heel gewoon was. Maar Martha had hogere ambities. Ze trad al spoedig in dienst bij een hotel in Bad Schandau, vlakbij Dresden, eerst als manusjes van alles, later als keukenhulp, kamermeisje en tenslotte serveerster. De hotellerie zou haar lotsbestemming worden, overigens bepaald niet tot haar chagrijn. Via een hotel in Berchtesgaden kwam ze – op onnaspeurlijke wijze – naar Noordwijk, waar ze zichzelf in Huis ter Duin lanceerde in een leidinggevende positie, niet in het minst als gevolg van haar inmiddels brede, autodidactisch verworven talenkennis. Na de dood van haar moeder in 1923 haalde ze haar broer Walter en haar zus Hildgart, respectievelijk als gerant en als kamermeisje eveneens naar Huis ter Duin. Martha trouwde begin februari 1941 met de architect Heinrich Lang, zoon van de Duitse bouwondernemer en architect Leonhard Lang, die al in Noordwijk woonde. Heinrich was dan ook al in 1903 in Noordwijk geboren.
Martha was al eerder in goeden doen geraakt. Ze kon zich in de winter van 1936/1937 een cruise veroorloven om Afrika heen op de “Adolph Roermann”, een schip van de Duitse Oost-Afrikalijn, dat in de Tweede Wereldoorlog dramatisch naar de kelder ging*). Op die reis ontmoette ze de schilder Martin Treuerjahr, met wie ze zeer bevriend raakte en die haar een paar jaar later – in 1939 dus – nog in Noordwijk zou komen opzoeken. Nog tijdens de reis rondom Afrika schilderde Treuerjahr Martha tegen de achtergrond van de Tafelberg in Kaapstad, een schilderij dat zich nog zou bevinden in de collectie van het Historisch Museum in Köthen, een klein stadje tussen Leipzig en Magdenburg, waar Theuerjahr grotendeels zijn schilderende leven verbracht.
Na terugkeer verwierf Martha zich een stukje grond aan de Prins Hendrikweg in Noordwijk aan Zee. Daar liet ze een prachtige villa bouwen – de Villa Eldorado – door de firma Leonhard Lang naar een ontwerp van haar latere echtgenoot Heinrich Lang. In 1937 kon ze het huis betrekken.
Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog sloot Huis ter Duin noodgedwongen zijn deuren. Martha Stange bleef echter in Noordwijk wonen, wat haar nog bijna duur te staan kwam: in 1945 werd ze geïnterneerd en haar villa onteigend. Maar er waren invloedrijke kringen (zoals o.m. de dirigent Otto Klemperer) met wie ze tijdens haar werk in Huis ter Duin bevriend was geraakt. Die ‘kringen’ zorgden ervoor dat ze vrij snel weer op vrije voeten kwam en dat ze ook haar geliefde woonhuis weer terugkreeg.
Na gedoe met de Tappenbecks in Huis ter Duin nam ze ontslag en vervolgde ze haar carrière in het Rembrandt Hotel, eveneens in Noordwijk. Ze zou volgens de bronnen ook nog leiding gegeven hebben aan het „Amsterdam Hotel“ in Noordwijk „tot de sluiting ervan“, maar dat is een raar vraagteken. In Noordwijk heeft bij mijn weten nooit een „Hotel Amsterdam“ gestaan (evenmin als er in Amsterdam ooit een „Hotel Noordwijk“ is geweest, trouwens). Mogelijk is hier het Palace Hotel bedoeld, dat in één keten gelieerd was aan het Rembrandt Hotel én aan het Doelen Hotel in Amsterdam, maar dat weet ik niet zeker. 
Daarna is er eigenlijk niet zo heel veel meer. In 1976 (na de dood van haar echtgenoot?) verkocht Martha het huis aan een aannemer in Noordwijk en trok zich terug in Hofheim bij Frankfurt. Daarheen was haar zus Hildgardt al veel eerder vertrokken. In Hofheim ook stierf ze en werd ze begraven op het Waldfriedhof.
*)De SS Adolph Woermann was een Duits schip, gebouwd in 1922 door Blohm + Voss in Hamburg. Het voer op de gelijknamige Woermann-Linie (WL) en op de Deutsche Ostafrika Linie (DOAL). Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog lag het schip in een Portugese haven. Daarvandaan probeerde het onder valse vlag te ontsnappen, maar dat lukte niet. De Engelse marine had de „Woermann“ gelokaliseerd en bij het naderen van de vijand evacueerde de kapitein van de „Woermann“ het schip, zette de schotten open en liet het naar de kelder zinken. De (Duitse) opvarenden werden gered door de Engelsen en later vanuit Engeland gedeporteerd naar Canada. Op die reis werd het evacuatieschip getorpedeerd door een Duitse (!) U-Boot, waarbij vrijwel alle opvarenden om het leven kwamen.
BLOGnoordwijk (Heimatsammlung) 
deze dame is hoofd geweest van de kamermeisjes in hotel noordzee in sixties en onder joop vd anker cheffin restaurant palace hotel…woonde dobbelmanduin…waar later weth admiraal woonde…had ook iets met casino speelhal bij de baak van doen,..
zag het personeel als ik in de sixties op me burco fiets richting leidse hout reed naar school door weer en wind de soosterrein van de grote hotels binnen rollen hele hordes omdat het booming was er werd verdiend.
joop zoetemelk zat naast me in de klas.
je omgeving was toen gewoon een uitstraling wat je achteraf analyseerde als een reflectie op de dertiger jaren waar een doodlopende oorlog tussen zat en fifties met zijn ressentimenten en zieltogende hiërarchie in de sixties.
bond mijn transistor achter onder de elastieken snelbinder en taaide af naar strand om de linnen tenten te bouwen en af te breken de duitse hoos was niet te remmen.
in de hotels werkten veel duitse meisjes die hier in de thirties waren verdaagd op de loop voor de armoe die daar heerste en sommigen bleven en trouwde met noordwijkse jongen want bij mijn moeder kwamen ze over de vloer de mia s en de sabine,s .
hun kinderen waren mijn vriendjes en zaten bij veldheer haakman naast je in de klas.
de yardbirds schalde uit de transistor en de ross de badman gaf een brul meeuw ken het niet harder dan.
jaap de voerman zat met zijn eeuwige peipie bier in het kozijn van zijn geopende kozijn te wachten dat hij met zijn witte schimmels kon gaan rijden voor de badgasten en dat er schelpen lagen voorin in de slag lagen.
een dochter van de bachus reed altijd de kelder in met haar mosquito onder de koepel van noordzee waar later nog enkele disco,s waren tussen de verwarmings ketels in.
alles was mogelijk de boel was in zijn frame nog niet geregeld in regels en wetten die vast werden gezet en toen de mensen uit hun evenwicht haalde en ze serieus en commercieel begonnen te doen dat ze in de kern niet waren.
dat was het begin van het einde van de duitse hoos en de grote toeristen hotels met hun pak aan personeel er was van alles mogelijk van jongens en meisjes voor de avond om je te amuseren tot spuit flessen gevechten met koolzuur flessen .
uiteindelijk leefde je dag en nacht met al die hordes om de kampvuren op de zomerse avonden die altyd warm achteraf waren het personeel kwam veelal uit de gedetermineerdheid van het noorden en oosten die vast in de leer waren en hier zich aan de kust uitleefde en de remmen los gooide ….niemand met de verrekijker van het verwegdak af zag het.
de hotelbarronnen van toen zijn vervangen door de managers van nu en het personeel van toen zijn nu met een andere beleving in hun tyd bezig in enkele congres hotels.
de duitse hoos zijn de nu in zijn setting yuppen van de trendy locaties .
de yardbirds van de sixties zijn nu trendy muziek wat ik zelfs niet weet te onderscheiden en de disco manie is opgegaan in de i phone en zijn computer derivaten.
palace en rembrandt zijn door de shredder en hotel hollander met hotel hoek in een zwart gat gedumpt.
hotel noordzee staat er nog en inside zie je nog sporen van de tijd die men zei altijd zal aan blijven en het niet vol hield omdat men teveel wilde.
terug naar je roots is bijna onmogelijk omdat je bent geëvolueerd en zal alleen schok gewis geschieden als het in de breedte werkelijk op is en andere mogelijkheden er niet voor handen zijn.
de beelden zijn veranderd sommigen houden de beelden vast en anderen schuiven weer andere voor de optische lens….
de oude nuevo richman waar ik mee in de trein zat uit parijs sliep eerst in een kast van een huis zei hij en nu onder een brug zei die … en dat toonde de grilligheid aan vertelde hij verder ter hoogte van roosendaal waar hij uitstapte met een plunje bag onder zijn arm.
of het nu een begrafenis is een zwerver die de verkeerde keuzes had gemaakt zeg nooit dat overkomt mijn niet …zelfs een rijke industrieel vroeg eens een dubbeltje om te bellen aan een benzinepomp bediende en een noordwijkse loodgieter van 2.25m lang belde eens aan bij de voordeur en zei dat hij niet bij de huisbel kon komen…het is een carrousel een merry go round zei een engelsman,…kasseien en brazil …wat wordt het,..
http://www.metronieuws.nl/sport/wk-2014-social-media-gaat-los-op-afgang-brazilie/SrZngi!N624m2KJ4TC3c/
mooi verwoord local.
mercy bien…strandvis…leuk,…
Lekker Klaas!
Het schilderij is in mijn bezit en gerestaureerd. Tevens heb ik een jaar of 8 geleden contact gehad met het museum in Köthen en de neef van Martha van wie ik veel foto’s en documentatie ontving.
Interessant, ik zou graag nog eens een langer verhaal over haar maken voor De Blauwdotter, historisch tijdschrift van Genootschap Oud Noordwijk. Maar daarvoor heb ik meer info nodig. Wilt u daar aan meewerken?
Heel leuk de geschiedenis van mijn huis te lezen. Wat n leuk schilderij. Ik herken het uitzicht natuurlijk. Het huis is nog steeds hetzelfde
Martha had smaak: u heeft een prachtig huis op een al even prachtige plek 😀
Ik kwam toevallig een bijna gelijke aquarell tegen met achterop een bedankje van Martha Stange aan een familie Austen of Ansten.